آیا تا به حال پیش آمده است که ایده‌ای نو داشته باشید اما ندانید چطور باید آن را به یک کسب‌وکار پررونق تبدیل کنید و سرمایه لازم یا راهنمای مناسب برای شروع در دسترس‌تان نباشد؟ گاهی افراد خلاق و با انگیزه، ایده‌های جذابی دارند اما راه رسیدن از ایده خام به محصول نهایی یا یک استارتاپ درآمدزا چندان روشن نیست. در این میان، موضوعی به نام شتابدهنده مطرح می‌شود که می‌تواند راه پیشرفت را هموارتر کند. بعضی از افراد تصور می‌کنند اگر ایده خوب باشد، پیدا کردن سرمایه یا راه‌اندازی یک کسب‌وکار موفق دیگر چندان کار سختی نخواهد بود. اما واقعیت این است که بدون داشتن تجربه عملی، مشاوره درست و امکانات ضروری، خیلی از استارتاپ‌ها در همان مراحل نخستین شکست می‌خورند.
فرصت رشد سریع‌تر با شتابدهنده‌ها
شتابدهنده‌ها فرصتی فراهم کرده‌اند که افراد با ایده‌های جدید بتوانند در زمان کوتاه‌تری از مرحله مقدماتی به رشد و سوددهی برسند. این مقاله می‌خواهد توضیح دهد شتابدهنده چیست، چرا برای کسب‌وکارهای نوپا یک انتخاب جذاب محسوب می‌شود و چگونه می‌توان از خدمات آن بهره برد. در نهایت هم به بعضی از پرسش‌های رایج درباره شتابدهنده‌ها پاسخ خواهیم داد تا دید روشنی نسبت به این مسیر کسب‌وکار پیدا کنید.
شتابدهنده‌ها چگونه مسیر موفقیت را کوتاه‌تر می‌کنند؟
زمانی که صحبت از استارتاپ‌ها می‌شود، معمولا با واژه‌هایی مانند «رشد»، «تیم قوی»، «مدل درآمدی» و «سرمایه‌گذاری» مواجه هستیم. هر استارتاپی که راه می‌افتد، به دنبال یک هدف مشخص است. بعضی‌ها می‌خواهند یک مشکل در جامعه را حل کنند، بعضی دیگر به دنبال ایجاد خدمتی تازه‌اند و گروهی هم محصولی نو می‌سازند که یا در بازار وجود ندارد یا رقیب چندانی ندارد. بااین‌حال، بسیاری از بنیانگذاران جوان نمی‌دانند چطور باید نقشه راه داشته باشند و گام‌به‌گام جلو بروند. از طرف دیگر، سرمایه‌گذاران هم به دنبال استارتاپ‌هایی هستند که قابلیت پیشرفت داشته باشند. شتابدهنده‌ها میان این دو گروه پل می‌زنند. در واقع شتابدهنده کمک می‌کند تا یک ایده خام به‌تدریج به استارتاپی قابل ارائه تبدیل شود و بستر مناسب برای جذب سرمایه یا ورود قوی به بازار فراهم شود.
نمونه‌های موفق جهانی
در حوزه بین‌المللی هم شتابدهنده‌ها نقش پررنگی دارند. اگر نامی از استارتاپ‌های جهانی مطرح شود، شاید بعضی‌ها یاد برنامه‌هایی مانند Y Combinator یا Techstars بیفتند. این‌ها نمونه‌های معروفی هستند که در سطح دنیا به استارتاپ‌های موفق زیادی کمک کرده‌اند. اگر به داستان‌های استارتاپی نگاه کنیم، می‌بینیم که بسیاری از آن‌ها، وقتی در برنامه شتابدهی قرار گرفتند، توانستند در طول چند ماه اطلاعات کافی در زمینه مدیریت، بازاریابی، محصول، امور مالی و حتی شبکه‌سازی به دست آورند. این خدماتی است که ممکن است افراد به‌تنهایی نتوانند فراهم کنند. از این رو، محبوبیت شتابدهنده‌ها در سال‌های گذشته بیشتر شده است. مخصوصا در کشورهایی که فضای استارتاپی رونق گرفته یا به دنبال نوآوری‌های جدید هستند، شتابدهنده‌ها هم به‌تدریج زیادتر شده‌اند.
یک شتابدهنده دقیقا چه کار می‌کند؟ از مشاوره تا سرمایه اولیه
حالا شاید بپرسید مگر یک شتابدهنده دقیقا چه کار می‌کند؟ وظیفه شتاب دهنده این است که یک دوره زمانی محدود (مثلا سه تا شش ماه یا حتی بیشتر) به استارتاپ‌ها خدمات متنوعی بدهد و در برابر آن، معمولا بخشی از سهام استارتاپ را دریافت کند یا شرایط مالی و حقوقی دیگری تعیین کند. این موضوع بسته به نوع شتاب دهنده یا مدل تجاری آن متغیر است، اما هدف اصلی همه شتابدهنده‌ها این است که استارتاپ در همین مدت کوتاه بتواند از مراحل اولیه عبور کند و آماده ارائه محصول یا خدمت نهایی به مشتریان شود. درست است که همه استارتاپ‌ها موفق نمی‌شوند، اما آمارها نشان می‌دهد شتابدهنده‌ها شانس بقای استارتاپ‌ها را بالاتر می‌برند. زیرا وقتی تیم‌های مختلف در یک فضا کنار هم قرار می‌گیرند، از تجربه منتورها و مربیان استفاده می‌کنند و حتی از شبکه ارتباطی شتابدهنده بهره می‌برند، احتمال پیدا کردن سرمایه‌گذار، مشتری و پارتنر هم بیشتر می‌شود.
شتابدهنده گاهی به سرمایه اولیه هم کمک می‌کند تا تیم‌ها بتوانند بدون دغدغه مالی، محصول یا خدمتشان را توسعه دهند. در این مسیر، بسیاری از استارتاپ‌ها متوجه می‌شوند چقدر مهم است از همان ابتدا مدل درآمدی یا طرح کسب‌وکار درستی داشته باشند. گاهی افراد فکر می‌کنند داشتن ایده به‌تنهایی کافی است، اما در برنامه شتابدهی می‌فهمند که باید ساختار کسب‌وکارشان قوی باشد. اگر این ساختار درست شکل نگیرد، هرچقدر ایده جذاب باشد، در عمل نمی‌تواند در بازار دوام بیاورد. شتابدهنده تلاش می‌کند تا پیش از آنکه استارتاپ با این ایرادها روبه‌رو شود، با کمک آموزش و مربی‌گری، مشکلات را تشخیص دهد و برایشان راه‌حل مناسب پیدا کند.
شتابدهنده‌ها در ایران
در ایران هم شتابدهنده‌های مختلفی شکل گرفته‌اند. بعضی به طور تخصصی روی زمینه‌هایی مثل فناوری اطلاعات یا حوزه‌های نرم‌افزاری تمرکز دارند. بعضی دیگر هم طیف گسترده‌ای از ایده‌ها را می‌پذیرند. وقتی گفته می‌شود شتابدهنده به یک استارتاپ کمک می‌کند، به این معناست که استارتاپ وارد یک فضای سازمان‌یافته می‌شود. در این فضا، منابعی که دسترسی به آن برای یک تیم کوچک سخت است، تا حدی آسان‌تر در اختیارشان قرار می‌گیرد. برای مثال، منتورها افرادی هستند که قبلا تجربه راه‌اندازی کسب‌وکار داشته‌اند و می‌توانند راهنمایی کنند چطور باید محصول را اصلاح کرد یا در جذب سرمایه چه نکته‌هایی وجود دارد. یا می‌توانند استارتاپ را با افراد ذی‌نفوذی آشنا کنند که در حوزه مخصوص آن استارتاپ فعال‌اند.
در شتابدهنده‌ها معمولا کارگاه‌های آموزشی هم برگزار می‌شود تا هم‌بنیان‌گذاران یا اعضای تیم یاد بگیرند چطور از ابزارهای بازاریابی دیجیتال استفاده کنند، چطور با مشتری‌های بالقوه تماس بگیرند و حتی چگونه در رویدادهای نمایشگاهی یا Demo Day عملکرد بهتری داشته باشند. رویداد Demo Day در بعضی از شتابدهنده‌های خارجی مثل Y Combinator یا Techstars مشهور است. در این رویداد، تیم‌ها دستاوردهای خود را به جمعی از سرمایه‌گذاران و کارشناسان معرفی می‌کنند. اگر عملکرد تیم خوب باشد، ممکن است در همان جلسه یا مدتی بعد سرمایه مورد نیازشان تامین شود. در ایران هم رویدادهای مشابهی برگزار می‌شود که به استارتاپ‌ها امکان می‌دهد ایده خود را معرفی کنند.
در این مقاله مفصل، تلاش خواهیم کرد تعریفی از شتابدهنده‌ها ارائه دهیم، تفاوت آن‌ها را با مراکز رشد نشان دهیم، خدماتی را که ارائه می‌کنند بررسی کنیم و بگوییم چرا شتابدهنده‌ها به عنوان یک انتخاب برتر برای رشد سریع استارتاپ‌ها مطرح شده‌اند. همچنین نگاهی خواهیم داشت به اینکه یک استارتاپ چطور باید شتابدهنده مناسب خود را انتخاب کند و چه فاکتورهایی را در نظر بگیرد. سپس جمع‌بندی می‌کنیم که در نهایت حضور در شتابدهنده چقدر می‌تواند به موفقیت یک تیم نوپا کمک کند. در پایان هم به هفت سوال متداول پاسخ خواهیم داد تا ابهامات معمول در این زمینه رفع شود.
تعریف شتابدهنده و نقش آن در اکوسیستم استارتاپی
شتابدهنده یک برنامه موقتی است که برای استارتاپ‌های نوپا در نظر گرفته می‌شود. در این برنامه، هدف اصلی آماده کردن استارتاپ برای ورود به بازار یا تامین سرمایه از طریق یک دوره آموزشی، منتورینگ و سرمایه اولیه است. استارتاپ در مدت زمان نسبتا کوتاهی (مثلا بین سه تا نه ماه) زیر نظر متخصصانی فعالیت می‌کند که تجربه و دانش کافی در حوزه کسب‌وکار دارند. آن‌ها به استارتاپ کمک می‌کنند کاستی‌های خود را برطرف کند و بر نکته‌های اساسی تمرکز بیشتری داشته باشد. در این مدت، استارتاپ باید بتواند محصول یا خدمتش را در مرحله آزمایشی یا حتی در نسخه نهایی به بازار معرفی کند. اگر ایده آن قدر پخته شده باشد، می‌تواند سراغ جذب سرمایه‌گذار برود یا به صورت عمومی عرضه شود.
نقش شتاب دهنده در اکوسیستم استارتاپی مثل یک پل ارتباطی میان ایده خام و بازار نهایی است. استارتاپ‌هایی که بدون حمایت شتابدهنده کارشان را شروع می‌کنند، ممکن است دسترسی محدودی به منابع و راهنمایی‌های ارزشمند داشته باشند. این باعث می‌شود زمان و هزینه بیشتری صرف کنند و بعضی وقت‌ها به خاطر نداشتن راهنما یا شریک سرمایه‌گذار مناسب، از مسیر خارج شوند. شتابدهنده‌ها البته به‌تنهایی تضمین‌کننده موفقیت نیستند، اما ریسک شکست را کاهش می‌دهند و سرعت پیشرفت را بالا می‌برند. برای بعضی از استارتاپ‌ها، ورود به شتابدهنده می‌تواند شانس بیشتری ایجاد کند که زودتر محصولشان را به دست مشتری برسانند یا در رقابت با سایر فعالان بازار دوام بیاورند.
در صحنه بین‌المللی، شتابدهنده‌هایی مثل Y Combinator و Techstars به شکل جدی این نقش را ایفا می‌کنند. Y Combinator دوره‌های کوتاه‌مدتی برگزار می‌کند که در پایان، تیم‌ها فرصت دارند در روزی به نام Demo Day ایده خود را ارائه دهند. سرمایه‌گذاران زیادی برای دیدن ایده‌های تازه به آنجا می‌روند و اگر تیمی بتواند توجه آن‌ها را جلب کند، ادامه مسیر برایش راحت‌تر خواهد شد. این شتابدهنده‌ها منتورهای باسابقه‌ای دارند که تا جای ممکن تلاش می‌کنند تجربه‌های خود را در اختیار اعضای استارتاپ بگذارند. از طرفی، دستاوردهای استارتاپ‌های قبلی که در این شتابدهنده‌ها رشد کرده‌اند، به‌تنهایی تبلیغ خوبی برای جذب تیم‌های جدید است. بنابراین، می‌بینیم که شتابدهنده‌ها توانسته‌اند زنجیره‌ای از موفقیت را ایجاد کنند که در آن هر تیم جدید از تجربه‌های تیم‌های قبلی سود می‌برد.
اهمیت رشد سریع برای استارتاپ‌ها
در دنیای رقابتی استارتاپ‌ها، زمان بسیار مهم است. وقتی ایده‌ای مطرح می‌شود، اگر خیلی سریع از آن نگهداری و اجرا نشود، رقبا ممکن است ایده مشابهی را اجرا کنند. از سوی دیگر، بسیاری از مشتریان نسبت به محصولات یا خدمات جدید کنجکاو هستند اما به راحتی اعتماد نمی‌کنند. اگر استارتاپ مدت زیادی روی محصول بماند و وارد بازار نشود، ممکن است جذابیت اولیه‌اش را از دست بدهد. پس سرعت در راه‌اندازی و عرضه محصول یکی از عوامل تاثیرگذار در موفقیت است. شتابدهنده‌ها با برنامه فشرده خود، دقیقا همین سرعت را تضمین می‌کنند. یعنی طی چند ماه با کارهای متمرکز و جدی، استارتاپ می‌تواند به نتیجه قابل قبولی برسد.
از طرف دیگر، رشد سریع باعث می‌شود استارتاپ بتواند پیش از آنکه منابعش تمام شود یا انگیزه اعضایش افت کند، به درآمد یا سرمایه لازم دست یابد. خیلی از تیم‌های نوپا بودجه محدودی دارند و اگر در مدت مناسب به درآمد نرسند یا سرمایه‌گذار نیابند، با شکست مواجه می‌شوند. شتابدهنده‌ها با تمرکز بر توسعه محصول، بازاریابی و جذب سرمایه، این دوره ریسک‌پذیر را برای استارتاپ کوتاه می‌کنند. در نتیجه، استارتاپ سریع‌تر به نقطه‌ای می‌رسد که بتواند روی پای خودش بایستد و به مرحله بالاتری برود. همچنین وقتی صحبت از رشد سریع می‌کنیم، منظور تنها افزایش فروش نیست. گاهی لازم است تیم، ساختار سازمانی خود را اصلاح کند، مهارت‌های مدیریتی یاد بگیرد یا مدل درآمدی‌اش را تنظیم کند. شتابدهنده این مباحث را به صورت فشرده و هدفمند به تیم‌ها ارائه می‌دهد تا آن‌ها سریع‌تر آماده شوند.
تفاوت شتاب دهنده با مراکز رشد
گاهی شتابدهنده‌ها را با مراکز رشد (انکوباتورها) اشتباه می‌گیرند، اما بین این دو برنامه تفاوت‌هایی وجود دارد. مرکز رشد بیشتر تمرکز دارد روی شکل دادن ایده و پایه‌ریزی یک کسب‌وکار اولیه. در مرکز رشد، شاید ایده هنوز خیلی خام باشد و اعضای تیم تازه در حال یادگیری مفاهیم پایه مدیریت کسب‌وکار باشند. اما در شتابدهنده، ایده تا حدی شکل گرفته و استارتاپ به کمک مشاوره و آموزش‌های تخصصی آماده می‌شود تا وارد مرحله رشد پرشتاب شود. مراکز رشد معمولا به زمان طولانی‌تری احتیاج دارند و روند یادگیری و آزمایش ایده در آن‌ها آهسته‌تر است. ولی شتاب دهنده برنامه‌ای فشرده دارد که در مدت کوتاه (مثلا چند ماه) استارتاپ را برای ورود به بازار و جذب سرمایه آماده می‌کند.
یکی دیگر از تفاوت‌ها در هدف‌گذاری است. مرکز رشد گاهی فضای فیزیکی و امکانات اولیه را می‌دهد تا افراد روی ایده کار کنند و ببینند آیا قابلیت تجاری شدن دارد یا نه. شتابدهنده از جایی شروع می‌کند که ایده تا حدی آزموده شده و تیم می‌داند چه کاری می‌خواهد بکند. حالا باید با سرعت بیشتر، محصول یا خدمت را نهایی کنند و مشتری جذب کنند. در این مرحله، آموزش‌های ارائه‌شده در شتابدهنده تخصصی‌تر است و بیشتر روی مواردی مثل بازاریابی دیجیتال، نحوه جذب سرمایه‌گذار، کار با داده‌ها و رشد مقیاس‌پذیر تمرکز می‌کند. بنابراین، می‌توان گفت مرکز رشد مانند دوره مقدماتی است و شتاب دهنده مانند یک دوره تکمیلی که هدفش گرفتن نتیجه سریع‌تر است.
خدمات ارائه‌شده توسط شتابدهنده‌ها
برای درک بهتر موضوع، می‌توان خدماتی را که عموما در شتابدهنده‌ها ارائه می‌شود مرور کرد. البته هر شتابدهنده روش خاص خود را دارد، اما در کل می‌توان گفت بیشتر آن‌ها از چند بخش اصلی تشکیل شده‌اند. یکی از مهم‌ترین خدمات، منتورینگ است. در این قسمت، افراد با تجربه در حوزه‌های مدیریتی، فنی، بازاریابی یا مالی، زمان‌هایی را به استارتاپ اختصاص می‌دهند و درباره چالش‌ها و مسیر پیشرفت با آن‌ها صحبت می‌کنند. منتورها معمولا پیشینه موفقی در راه‌اندازی کسب‌وکار دارند و می‌توانند تجربیات خود را انتقال دهند. اهمیت منتورینگ این است که اشتباهات رایج یا تصمیم‌های غلط را به استارتاپ گوشزد می‌کند تا زودتر اصلاح کنند.
بخش مهم آموزش
بخش دیگر، آموزش است. کارگاه‌های آموزشی ممکن است در زمینه نحوه ارائه به سرمایه‌گذار، تحلیل مالی، مدیریت تیم، روش‌های جذب مشتری و امور مشابه برگزار شود. بعضی از استارتاپ‌ها در حوزه فنی قوی هستند اما از نظر بازاریابی ضعف دارند. بعضی‌ها هم محصول خوبی دارند اما نمی‌دانند چطور باید سرمایه خارجی جذب کنند. در طول دوره شتابدهی، این آموزش‌ها به شکل هدفمند ارائه می‌شود تا تیم بتواند کمبودهای خود را شناسایی و برطرف کند. از همین جاست که شتابدهنده به استارتاپ کمک می‌کند در مدت کوتاهی مهارت‌های لازم را به دست آورد. به همین دلیل گفته می‌شود این یک برنامه فشرده است چون از جهات مختلف به رشد شما کمک می‌کند.
تامین سرمایه اولیه! موضوعی مهم برای استارتاپ‌ها
تامین سرمایه اولیه هم یکی از موارد مهم است. گاهی شتابدهنده مبلغی در اختیار استارتاپ قرار می‌دهد تا بتواند محصول خود را بسازد یا به شکل ابتدایی وارد بازار شود. این سرمایه چندان زیاد نیست، اما برای یک استارتاپ نوپا می‌تواند حیاتی باشد. چون استارتاپ با همین پول اولیه امکانات پایه را فراهم می‌کند، نیروهای لازم را جذب می‌کند و نمونه محصول (MVP) خود را توسعه می‌دهد. در واقع، شتابدهنده ریسک می‌کند و به امید آنکه استارتاپ بعدا موفق شود، مقداری پول در اختیار آن قرار می‌دهد. بعضی وقت‌ها، این پول در برابر دریافت درصدی از سهام استارتاپ پرداخت می‌شود. گاهی هم ممکن است شکل دیگری داشته باشد که بستگی به مدل تجاری شتابدهنده دارد.
حضور در فضای کاری مشترک
خدمت دیگر، فضای کاری مشترک است. برخی از شتابدهنده‌ها ساختمانی دارند که استارتاپ‌ها می‌توانند در آن مستقر شوند. وجود فضایی که گروهی از تیم‌های جوان و فعال در آن کار می‌کنند، باعث می‌شود انگیزه‌ها تقویت شود و تبادل ایده‌ها سریع‌تر اتفاق بیفتد. همچنین ارتباط با دیگر تیم‌ها می‌تواند موجب هم‌افزایی شود. حتی ممکن است دو استارتاپ در یک زمینه مشابه یا مکمل کار کنند و به هم کمک کنند. افزون بر این، شتابدهنده‌ها معمولا ارتباطات خوبی با شرکت‌ها، سازمان‌ها و سرمایه‌گذاران دارند. وقتی استارتاپ وارد چنین فضایی می‌شود، راحت‌تر می‌تواند به این شبکه ارتباطی دسترسی پیدا کند و با افراد یا شرکت‌های مهم آشنا شود.
شبکه‌سازی: کجا بهتر از اینجا؟
شبکه‌سازی همواره بخش جدایی‌ناپذیر از خدمات شتاب دهنده است. زیرا داشتن یک ایده عالی کافی نیست، باید با افراد و سازمان‌هایی که بتوانند در توسعه کسب‌وکار شما نقش داشته باشند هم ارتباط برقرار کنید. در محیط شتابدهنده، کارگاه‌ها و جلسه‌هایی برگزار می‌شود که در آن‌ها فرصت گفت‌وگو با سرمایه‌گذاران، مدیران شرکت‌های بزرگ یا حتی استادان دانشگاه و مشاوران مطرح فراهم می‌شود. گاهی تنها یک معرفی کوتاه می‌تواند سرآغازی باشد برای یک همکاری بلندمدت و موثر. برای همین است که خیلی از استارتاپ‌ها علاقه دارند به شتابدهنده‌ای بروند که شبکه ارتباطی قوی‌تری دارد. چون می‌دانند این موضوع می‌تواند سرنوشت کسب‌وکارشان را تغییر دهد.
مزایای شتابدهنده‌ها برای رشد استارتاپ‌ها
وقتی یک استارتاپ وارد شتابدهنده می‌شود، عملا از چند جهت سود می‌برد. یکی از مهم‌ترین این مزیت‌ها، تسریع در توسعه محصول است. منتورها و مشاوران، به استارتاپ یاد می‌دهند چطور در زمان کم، یک نمونه اولیه قابل قبول بسازند، بازخورد مشتریان را بگیرند و محصول را اصلاح کنند. این روند تکرار تا رسیدن به محصول نهایی، در فضاهای انفرادی ممکن است ماه‌ها طول بکشد، اما در شتابدهنده به کمک آموزش‌ها و تجربه دیگران، سریع‌تر جلو می‌رود. همین موضوع باعث می‌شود استارتاپ زودتر به نقطه‌ای برسد که بتواند وارد بازار شود یا سرمایه‌گذار را قانع کند.
دسترسی به منابع و امکانات
جدا از سرمایه اولیه، دسترسی به فضای کاری، اینترنت پرسرعت، ابزارهای نرم‌افزاری، امکانات آزمایش محصول یا حتی تعامل با سایر استارتاپ‌ها، کار را راحت‌تر می‌کند. برای یک تیم کوچک، تهیه همه این‌ها ممکن است هزینه‌بر باشد یا حتی شدنی نباشد. اما وقتی زیر چتر شتابدهنده قرار می‌گیرد، بسیاری از این دغدغه‌ها برطرف می‌شود. به‌ویژه برای استارتاپ‌هایی که تازه شکل گرفته‌اند و بودجه زیادی ندارند، این مزیت بسیار چشمگیر است.
افزایش شانس موفقیت در جذب سرمایه‌گذار
یکی از دلایل مهمی که استارتاپ‌ها سراغ شتابدهنده می‌روند، افزایش شانس موفقیت در جذب سرمایه‌گذار است. سرمایه‌گذارها معمولا ترجیح می‌دهند روی تیم‌هایی سرمایه‌گذاری کنند که از نظر بازار، مدل درآمدی، ساختار سازمانی و جایگاه محصول در وضعیت قابل قبولی باشند. وقتی یک استارتاپ دوره شتابدهی را پشت سر می‌گذارد، به نوعی اعتبار بیشتری نزد سرمایه‌گذاران دارد. زیرا این دوره نشان می‌دهد که تیم در یک برنامه جدی شرکت کرده، محصول خود را تا مرحله‌ای رسانده، آموزش‌های لازم را دیده و از طریق متخصصان و منتورها اصلاحاتی انجام داده است. این موضوع ریسک سرمایه‌گذار را پایین می‌آورد. بنابراین، احتمال اینکه استارتاپ بتواند سرمایه جذب کند بالاتر می‌رود.
کاهش ریسک‌های مرتبط با راه‌اندازی کسب‌وکار
راه‌اندازی یک استارتاپ همیشه با ریسک همراه است. ابهام در مورد بازار، احتمال نداشتن مشتری کافی، نبود منابع مالی پایدار و مسائل مدیریتی از جمله مشکلاتی است که می‌تواند یک استارتاپ را به شکست بکشاند. اما شتابدهنده با ارائه آموزش، منتورینگ و شبکه‌سازی درست، بخشی از این ریسک‌ها را کم می‌کند. به‌عبارت‌دیگر، شتابدهنده به شما می‌گوید اشتباهات رایجی که قبلا دیگران مرتکب شده‌اند را تکرار نکنید. توصیه‌هایی از جنس اینکه چطور باید با مشتری حرف زد، چطور قرارداد تنظیم کرد، چگونه تیم را مدیریت کرد یا حتی چطور محصول را قیمت‌گذاری کرد. این توصیه‌ها اگرچه ممکن است بدیهی به نظر برسند، ولی رعایت کردنشان در عمل دشوار است و هر اشتباه کوچک می‌تواند خسارت زیادی به استارتاپ وارد کند.
چرا شتابدهنده‌ها بهترین گزینه برای استارتاپ‌ها هستند؟
اکنون پرسش اصلی این است که چرا شتابدهنده‌ها را بهترین گزینه برای رشد سریع استارتاپ‌ها می‌دانند و چرا روش‌های دیگر مانند گرفتن وام یا سراغ سرمایه‌گذار شخصی رفتن، به اندازه شتاب دهنده توصیه نمی‌شوند. نکته اساسی این است که شتابدهنده‌ها فراتر از پول هستند. وقتی از وام صحبت می‌کنیم، معمولا یک مبلغ دریافت می‌کنید و باید با سود مشخص برگردانید. اما اینکه چگونه این پول را خرج کنید یا چطور محصول را توسعه دهید، بر عهده خودتان است. ممکن است در این مسیر گرفتار اشتباه شوید و هیچ راهنمایی در کنارتان نباشد. یا اگر سراغ سرمایه‌گذار شخصی بروید، شاید او پول بدهد، اما به شما آموزش یا ارتباطات کافی نرساند. سرمایه‌گذار هم همیشه وقت ندارد که شما را راهنمایی کند یا از خطاهایتان جلوگیری کند.
برنامه آموزشی دقیق و شبکه‌ای
بعضی‌ها مانند Y Combinator یا Techstars، در جهان شناخته شده‌اند. در ایران هم شتابدهنده‌هایی هستند که روابط خوبی با اکوسیستم استارتاپی دارند و می‌توانند شما را به سرمایه‌گذاران معتبر وصل کنند. شتابدهنده‌ها منتورهای حرفه‌ای دارند که حاضرند وقت بگذارند و به طور منظم با شما جلسه بگذارند. در یک محیط گروهی قرار می‌گیرید که تیم‌های دیگر هم همان مسیری را می‌روند که شما دارید می‌روید. بنابراین می‌توانید از تجربه هم استفاده کنید و حتی در مواردی با هم همکاری داشته باشید. این جنبه آموزش و هم‌اندیشی را در روش‌هایی مثل گرفتن وام پیدا نمی‌کنید. در روش وام، شما صرفا پول می‌گیرید اما تضمینی برای موفقیت وجود ندارد.
آماده سازی یک ارائه قوی!
نکته دیگر این است که شتابدهنده‌ها معمولا به شما کمک می‌کنند یک دموی قابل قبول و یک ارائه خوب برای سرمایه‌گذار آماده کنید. خیلی از بنیانگذاران جوان، نه مهارت ارائه دارند و نه اطلاعات کافی از شیوه‌های جذب سرمایه. در شتابدهنده یاد می‌گیرند که چگونه با اعداد و ارقام صحبت کنند و چطور ارزش کسب‌وکار خود را نشان دهند. همه این‌ها در روش‌های دیگر چندان قابل دسترسی نیست. به همین دلیل است که گفته می‌شود شتابدهنده، ترکیبی از پول، آموزش و شبکه‌سازی است که می‌تواند سرعت حرکت شما را چند برابر کند. اگر سرعت برایتان مهم است و فکر می‌کنید فرصت زیادی ندارید یا رقیبانتان نزدیک شده‌اند، شتابدهنده گزینه بهتری است.
آماده‌سازی تیم برای ورود به بازار
یکی دیگر از دلایلی که شتابدهنده‌ها برترین گزینه‌اند، آماده‌سازی تیم برای ورود به بازار است. در برنامه شتابدهی، آموزش‌هایی درباره نحوه بازاریابی، تحلیل نیاز مشتری و حتی روش‌های توزیع محصول یا خدمت ارائه می‌شود. در این مرحله ممکن است استارتاپ متوجه شود دیدگاهش نسبت به مشتریان درست نبوده یا باید بخشی از محصول تغییر کند. بهتر است این اصلاحات در همان مراحل آغازین انجام شود تا وقتی وارد بازار شد، استارتاپ با شکست مواجه نشود. شتابدهنده فضایی را فراهم می‌کند که می‌توانید با هزینه کمتر، تست‌های مختلف انجام دهید و زمانی که خواستید محصول را عرضه کنید، تا حدی مطمئن باشید که مورد استقبال قرار می‌گیرد.
نمونه‌های موفقی هم در این زمینه وجود دارد. بسیاری از استارتاپ‌های خارجی که از برنامه‌های شتابدهی Y Combinator یا Techstars استفاده کرده‌اند، توانسته‌اند بعد از دوره شتابدهی به سرمایه‌های کلان دست پیدا کنند یا وارد بازارهای بین‌المللی شوند. در ایران هم نمونه‌های کوچک و بزرگ از استارتاپ‌هایی داریم که وقتی مسیر شتابدهی را طی کرده‌اند، توانسته‌اند در زمان نسبتا کوتاهی سودآوری کنند یا محصولشان را به مشتریان بیشتری عرضه کنند. این تجربه‌ها نشان می‌دهد قرار گرفتن در یک مسیر راهنمایی‌شده چقدر می‌تواند مفید باشد، مخصوصا وقتی تیم تجربه اولش را در راه‌اندازی استارتاپ پشت سر می‌گذارد.
نحوه انتخاب شتاب دهنده مناسب
شاید اکنون تصمیم گرفته باشید سراغ یک شتابدهنده بروید اما نمی‌دانید کدام یک برای شما بهتر است. معیارهایی وجود دارد که می‌تواند به شما در انتخاب کمک کند. اولین مسئله زمینه فعالیت شتاب دهنده است. بعضی از شتابدهنده‌ها روی حوزه فناوری اطلاعات متمرکز هستند، بعضی روی حوزه‌هایی مثل فین‌تک، برخی هم روی حوزه سلامت و غیره. بهتر است شتابدهنده‌ای را انتخاب کنید که به حوزه کاری شما نزدیک باشد تا منتورها و شبکه ارتباطی آن‌ها بیشتر به دردتان بخورد. دومین نکته، نوع خدماتی است که ارائه می‌دهند. ببینید آیا کارگاه‌های آموزشی آن‌ها برای شما مفید است یا خیر. شرایط مالی‌شان چگونه است و در ازای چه میزانی از سهام به شما سرمایه می‌دهند. بعضی شتابدهنده‌ها درصد سهام بالایی می‌گیرند که ممکن است در آینده برایتان مشکل‌ساز شود. بعضی‌ها انعطاف بیشتری دارند و بسته به مراحل رشد و نوع ایده شما، در قرارداد تغییراتی می‌دهند.
حضور منتورهای حرفه‌ای
نکته دیگر تیم منتورهاست. یک شتابدهنده قوی، منتورهای شناخته‌شده‌ای دارد که واقعا بتوانند به شما کمک کنند. اگر اسامی منتورها برایتان آشنا نیست یا پیشینه‌شان را بررسی کردید و متوجه شدید تجربه عملی زیادی ندارند، شاید این شتابدهنده خیلی مناسب نباشد. همچنین به شبکه ارتباطی شتابدهنده دقت کنید. آیا با سرمایه‌گذاران مطرح یا شرکت‌های همکار در حوزه شما در ارتباط است یا خیر. این نکته در آینده می‌تواند تاثیر زیادی بر موفقیت شما بگذارد. بهتر است قبل از امضای قرارداد، با استارتاپ‌هایی که قبلا در آن شتابدهنده بوده‌اند صحبت کنید و از تجربه آن‌ها بپرسید. آیا واقعا خدماتی که وعده داده شده بود، ارائه شد یا فقط روی کاغذ بوده است. این پرسش‌ها می‌تواند تصویر روشن‌تری به شما بدهد.
مراقب قراردادها باشید
مسئله مهم دیگر بررسی جزئیات قرارداد است. بعضی از شتابدهنده‌ها در ازای سرمایه اولیه‌ای که به شما می‌دهند یا خدماتشان، مقداری از سهام استارتاپ را می‌خواهند. باید بسنجید آیا ارزشش را دارد یا خیر. گاهی اگر قرارداد درست تنظیم نشود، ممکن است بخش زیادی از سهام یا اختیار تصمیم‌گیری در آینده از دست بنیانگذاران خارج شود. یا اینکه هزینه‌های پنهانی در کار باشد که بعدها در مدیریت استارتاپ مشکل ایجاد کند. پس قبل از هر اقدامی، بندهای قرارداد را به دقت بخوانید و اگر لازم است از یک مشاور حقوقی هم کمک بگیرید. تجربه نشان داده بعضی از استارتاپ‌ها بدون توجه به این موارد وارد شتاب دهنده شده‌اند و بعدا پشیمان شده‌اند. پس بهتر است همین ابتدا حواستان را جمع کنید.
وقتی همه این موارد را در نظر گرفتید و شتابدهنده‌ای را انتخاب کردید، سعی کنید نهایت استفاده را از فرصت به دست آمده ببرید. یعنی در کارگاه‌های آموزشی حاضر شوید، با منتورها صحبت کنید و راهنمایی بخواهید، در فضاهای دورهمی با دیگر تیم‌ها ارتباط بگیرید. به یاد داشته باشید یکی از هدف‌های مهم شتاب دهنده، شبکه‌سازی است. اگر شما خجالتی باشید یا خودتان را کنار بکشید، شاید از مهم‌ترین مزیت شتابدهنده محروم شوید. پس تعامل و مشارکت در این برنامه‌ها می‌تواند دستاوردهای ارزشمندی برایتان داشته باشد. برخی از بنیانگذاران استارتاپی می‌گویند ما چند ایده خوب را یا سرمایه‌گذار جدی را از طریق همین رویدادها و دورهمی‌ها پیدا کردیم.
این مزایا برای انتخاب ما کافیست؟
حالا که شناخت کلی از شتابدهنده‌ها پیدا کردیم، می‌توانیم مزیت‌هایشان را به زبان ساده مرور کنیم. شتابدهنده به شما امکان می‌دهد در زمان کوتاه، با استفاده از آموزش و منتورینگ، محصول خود را توسعه دهید و اشتباهات احتمالی را زودتر برطرف کنید. همچنین با تامین سرمایه اولیه، فشار مالی شما کمتر می‌شود و می‌توانید تمرکزتان را روی توسعه کسب‌وکارتان بگذارید. از طرف دیگر، شبکه‌سازی یکی از ستون‌های اصلی شتاب دهنده است که به شما در پیدا کردن سرمایه‌گذار، شریک تجاری و حتی مشتری کمک می‌کند. همه این‌ها در کنار هم موجب می‌شود سرعت رشد شما بالاتر برود و زودتر به درآمد یا موفقیت برسید.
البته نباید فکر کنید که صرف حضور در شتابدهنده، تضمین موفقیت است. همه چیز بستگی به تلاش و توانمندی تیم شما دارد. شتابدهنده ابزارها و امکانات را در اختیارتان می‌گذارد اما اگر خودتان پرتلاش نباشید یا ایده‌تان ضعیف باشد، نمی‌توانید به نتیجه مطلوب برسید. بنابراین وقتی وارد شتابدهنده می‌شوید، باید از ساعت‌های کاری خود بهترین استفاده را ببرید. آموزش‌ها را جدی بگیرید، با منتورها بحث و گفت‌وگو کنید، از بازخوردهایشان استفاده کنید، نمونه محصولتان را آزمایش کنید و حتی اگر لازم است مسیر یا مدل درآمدی‌تان را تغییر دهید، تعلل نکنید. مزیت فضای شتاب دهنده این است که شما در یک محیط پویا هستید و تصمیم‌های اشتباه را زودتر تشخیص می‌دهید و اصلاح می‌کنید.
گاه پرسیده می‌شود آیا همه استارتاپ‌ها باید از شتاب دهنده استفاده کنند. پاسخ این است که نه، همیشه لازم نیست. بعضی از تیم‌ها که قبلا تجربه داشته‌اند یا سرمایه کافی در اختیار دارند و از طرفی ارتباطات خوبی با بازار و سرمایه‌گذاران دارند، ممکن است مسیر مستقل را ترجیح دهند. اما برای بیشتر استارتاپ‌ها مخصوصا در مراحل اولیه، شتاب دهنده یک میانبر مفید است که هزینه خطا را پایین می‌آورد و شتاب حرکتی کسب‌وکار را بیشتر می‌کند. اگر در زمینه‌ای کار می‌کنید که نیاز به دانش تخصصی و شبکه قوی دارد یا اگر تیم شما هنوز از نظر تجربه مدیریتی و بازرگانی پخته نیست، شتابدهنده می‌تواند مکمل خوبی برای شما باشد.
تاکید بر اهمیت انتخاب شتابدهنده مناسب برای رشد سریع استارتاپ‌ها
انتخاب شتاب دهنده یک تصمیم استراتژیک است که بهتر است با دقت و تحقیق کافی انجام شود. همان‌طور که گفته شد، شتابدهنده‌ها با هم فرق دارند و هر کدام روی حوزه یا مدل خاصی متمرکز هستند. اگر بدون توجه به این تفاوت‌ها وارد شتابدهنده‌ای شوید که متناسب با حوزه شما نیست یا از نظر خدمات و ساختار با نیازهای تیم شما سازگار نباشد، ممکن است زمان و انرژی خود را هدر بدهید. گاهی هم ممکن است قراردادهایی بسته شود که بعدها در مسیر رشد استارتاپ محدودیت ایجاد کند. بنابراین شناختن خوبی‌ها و بدی‌های شتابدهنده، بررسی پیشینه آن، آشنایی با تیم منتورینگ و صحبت با استارتاپ‌های قبلی همه لازمه یک انتخاب هوشمندانه است.
وقتی شتابدهنده مناسب را پیدا می‌کنید و با آمادگی کافی وارد برنامه می‌شوید، احتمال اینکه محصولتان را بهتر بسازید و سرمایه‌گذار پیدا کنید بیشتر می‌شود. در نهایت، یکی از مهم‌ترین دستاوردهای شتاب دهنده، پیوستن شما به یک شبکه گسترده از متخصصان، کارآفرینان و سرمایه‌گذاران است که در آینده هم می‌تواند برای کسب‌وکارتان ارزشمند باشد. پس می‌توان گفت اگر هدفتان رشد سریع و اصولی است، شتابدهنده گزینه قابل تاملی است و می‌تواند به عنوان یکی از بهترین راه‌های شروع و توسعه کسب‌وکارتان در نظر گرفته شود.
سوالات متداول
شتابدهنده‌ها چه تفاوتی با مراکز رشد دارند؟
مراکز رشد بیشتر روی شکل دادن ایده و ایجاد کسب‌وکار اولیه تمرکز می‌کنند و معمولا زمان بیشتری در اختیار تیم‌ها قرار می‌دهند. در حالی که شتابدهنده‌ها برنامه‌ای فشرده دارند و استارتاپی را می‌پذیرند که تا حدی ایده خود را مشخص کرده باشد و حالا بخواهد در زمان کوتاه وارد بازار شود یا سرمایه‌گذار جذب کند.
آیا همه استارتاپ‌ها می‌توانند از خدمات شتابدهنده‌ها بهره‌مند شوند؟
هر استارتاپی می‌تواند درخواست بدهد اما شتابدهنده‌ها معمولا گزینشی عمل می‌کنند. آن‌ها استارتاپ‌هایی را می‌پذیرند که ایده‌شان پتانسیل خوبی داشته باشد یا نشان دهند تیم قوی و متعهدی دارند. گاهی هم شتابدهنده‌ها روی حوزه مشخصی متمرکز هستند و تنها استارتاپ‌های مرتبط را می‌پذیرند.
چه میزان سرمایه اولیه توسط شتابدهنده‌ها تامین می‌شود؟
این موضوع بسته به شتابدهنده و نوع ایده متفاوت است. بعضی شتابدهنده‌ها مبلغ کمی می‌دهند که فقط هزینه‌های ابتدایی را پوشش دهد. برخی دیگر سرمایه قابل توجهی تزریق می‌کنند اما در ازای آن درصد بیشتری از سهام را طلب می‌کنند. پیش از ورود به هر شتابدهنده‌ای باید شرایط مالی‌اش را دقیق بررسی کنید.
مدت زمان برنامه‌های شتابدهی چقدر است؟
معمولا بین سه تا نه ماه متغیر است. البته در بعضی مدل‌ها تا یک سال هم طول می‌کشد. اما اصل برنامه شتابدهی فشرده است و تلاش می‌کند در کمترین زمان ممکن شما را برای ورود به بازار یا جذب سرمایه آماده کند.
آیا شتابدهنده‌ها در ازای خدمات خود سهام استارتاپ را دریافت می‌کنند؟
در بیشتر موارد، بله. شتابدهنده‌ها در ازای سرمایه اولیه، فضایی که در اختیارتان می‌گذارند و آموزش‌هایی که ارائه می‌دهند، درصدی از سهام را می‌گیرند. میزان آن به توافق دو طرف و مدل تجاری شتابدهنده بستگی دارد. بعضی شتابدهنده‌ها در مراحل بعدی هم ممکن است سرمایه‌گذاری بیشتری انجام دهند و سهام بیشتری دریافت کنند.
چگونه می‌توان شتابدهنده مناسب را برای استارتاپ خود انتخاب کرد؟
ابتدا به حوزه فعالیت شتابدهنده توجه کنید. ببینید آیا با ایده شما مرتبط است. سپس تیم منتورها و شبکه ارتباطی آن شتابدهنده را بررسی کنید. با استارتاپ‌هایی که قبلا در آن بوده‌اند حرف بزنید و از تجربه آن‌ها باخبر شوید. شرایط مالی و بندهای قرارداد را به دقت بخوانید و اگر لازم است از مشاور حقوقی کمک بگیرید تا بعدا دچار مشکل نشوید.
آیا حضور در شتابدهنده‌ها تضمینی برای موفقیت استارتاپ است؟
خیر. شتابدهنده شرایط را فراهم می‌کند اما موفقیت نهایی بستگی به تلاش، توانمندی و خلاقیت تیم شما دارد. ایده باید به اندازه کافی قوی باشد و تیم باید بتواند از آموزش‌ها و فرصت‌های ایجادشده به درستی استفاده کند. شتابدهنده تنها یک راه را هموارتر می‌کند اما تضمینی برای نتیجه قطعی نیست.
