در دل تاریکی و هرج‌ومرج جنگ، جایی که ساختارهای سنتی فرو می‌پاشند، موجودیت‌هایی کوچک، خلاق و چابک به نام استارتاپ، به شکلی غیرمنتظره به قهرمانان خط مقدم تبدیل می‌شوند. استارتاپ‌ها در زمان جنگ با تکیه بر سلاح قدرتمند فناوری و سرعت عمل، نشان داده‌اند که حتی در بحرانی‌ترین شرایط نیز می‌توانند به رگ‌های حیاتی جامعه تبدیل شوند و نقشی کلیدی در کمک به مردم ایفا کنند. از تأمین نیازهای اولیه گرفته تا بازسازی امید، نوآوری استارتاپی راه خود را برای نجات جان‌ها باز می‌کند.
اما استارتاپ‌ها در زمان جنگ چگونه می‌توانند این وظایف مهمی که بر دوش خود دارند را عملی بکنند و جامعه رو رو به سمت شرایط پایدارتری هدایت کنند؟
۱. تأمین نیازهای فوری؛ لجستیک هوشمند در بحران
اولین و فوری‌ترین چالش در مناطق جنگی، رساندن اقلام حیاتی مانند غذا، آب سالم و دارو به دست مردم است. استارتاپ‌های حوزه لجستیک با بهره‌گیری از نقشه‌های هوشمند و سیستم‌های مکان‌یابی، فرآیند توزیع کمک‌ها را متحول می‌کنند. آن‌ها می‌توانند با دقتی بالا، محموله‌ها را از مسیرهای امن به مناطق صعب‌العبور برسانند و اطمینان حاصل کنند که منابع به دست نیازمندان واقعی می‌رسد، همان‌طور که نمونه‌های آن را در تلاش‌های امدادی در اوکراین و غزه مشاهده کردیم.
۲. ارتباطات و اطلاعات؛ سپری در برابر شایعه و خطر
در جنگ، اطلاعات دقیق به اندازه غذا و دارو، حیاتی است. قطع شدن زیرساخت‌های ارتباطی می‌تواند مردم را در انزوا و وحشت فرو ببرد. استارتاپ‌ها در زمان جنگ در زمینه فناوری با طراحی سیستم‌های ارتباطی غیرمتمرکز، مانند پیام‌رسان‌های مبتنی بر بلوتوث یا شبکه‌های مش (Mesh Network)، این امکان را فراهم می‌کنند که افراد حتی بدون دسترسی به اینترنت با یکدیگر در ارتباط باشند.
مهم‌تر از آن، ابزارهای اطلاع‌رسانی سریع و دقیق می‌توانند جان انسان‌ها را نجات دهند. برای مثال اپلیکیشن «Air Alert» در اوکراین، نمونه‌ای برجسته از این رویکرد است. این اپلیکیشن که توسط یک استارتاپ محلی توسعه یافته، با ارسال هشدارهای فوری حملات هوایی به بیش از ۱۰ میلیون کاربر، به شهروندان، فرصت حیاتی برای پناه گرفتن می‌دهد. «Hala Systems» هم از آن دسته استارتاپ‌ها در زمان جنگ به حساب می‌آید که در سوریه با استفاده از هوش مصنوعی برای تحلیل صدای هواپیما و پیش‌بینی حملات، سپری دفاعی در برابر خطرات ایجاد کرد.
۳. سلامت و پشتیبانی روانی؛ مرهمی بر زخم‌های پیدا و پنهان
جنگ، سیستم بهداشت و درمان را فلج می‌کند. در چنین شرایطی، استارتاپ‌های پزشکی از راه دور (Telemedicine) به یک راهکار کلیدی تبدیل می‌شوند. در غزه، گروه‌هایی از طریق پلتفرم‌های پیام‌رسان، ارتباط میان مردم عادی و پزشکان داوطلب در سراسر جهان را برقرار کردند تا راهنمایی‌های پزشکی برای درمان‌های اولیه و احیای مصدومان ارائه شود. علاوه بر زخم‌های جسمی، جنگ جراحات عمیق روانی بر جای می‌گذارد. استارتاپ‌ها در زمان جنگ اگر در حوزه سلامت روان فعالیت داشته‌باشند می‌توانند با ارائه خدمات مشاوره رایگان یا ارزان، به افراد کمک کنند تا با تروما و اضطراب ناشی از جنگ مقابله کنند.
۴. اشتغال، شفافیت و توانمندسازی؛ بازسازی زیرساخت‌های اجتماعی
در میانه بحران اقتصادی، استارتاپ‌ها در زمان جنگ می‌توانند با ایجاد پلتفرم‌های کار آنلاین و فریلنسری، به مردم برای کسب درآمد و حفظ استقلال مالی کمک کنند. همزمان، در شرایطی که بی‌اعتمادی می‌تواند تلاش‌های بشردوستانه را تضعیف کند، شفافیت نقشی حیاتی دارد. استفاده از فناوری بلاکچین یا پلتفرم‌های گزارش‌دهی مردمی، مانند آنچه برای مستندسازی تخریب‌ها در غزه به کار رفت، به شفاف‌سازی فرآیند توزیع کمک‌ها و جلوگیری از فساد کمک می‌کند.
اپلیکیشن دولتی «DIIA» در اوکراین که با همکاری استارتاپ‌ها توسعه یافت، نمونه‌ای عالی از توانمندسازی شهروندان است. این اپلیکیشن با فراهم کردن امکاناتی نظیر نگهداری اسناد دیجیتال و درخواست مستقیم کمک، قدرت را به دست خود مردم می‌دهد. این حس همبستگی در پلتفرم «Prykhystok» هم به خوبی خودش را نشان داد، و با استفاده از آن شهروندان اوکراینی خانه‌های خود را برای اسکان رایگان و امن آوارگان ثبت می‌کردند. در نهایت، استارتاپ‌های آموزشی با فراهم کردن دسترسی به محتوای رایگان و کاربردی، حتی در شرایط بی‌ثبات، چراغ آموزش را روشن نگاه می‌دارند.
جمع‌بندی؛ امید، محصول نوآوری در دل ویرانی
در نهایت، تجربیات واقعی از مناطق درگیر جنگ به وضوح نشان می‌دهد که نقش استارتاپ‌ها در زمان جنگ بسیار فراتر از یک فعالیت تجاری صرف است. این موجودیت‌های خلاق و چابک، با مدیریت هوشمندانه منابع محدود، ایجاد امنیت و شفافیت، و نجات جان انسان‌ها، به ستون‌های حیاتی جامعه در بحران تبدیل می‌شوند. مهم‌تر از همه، آن‌ها با ایجاد حس پیوستگی اجتماعی و تزریق امید، به مردم کمک می‌کنند تا برای ساختن آینده‌ای بهتر تلاش کنند. روح کارآفرینی همواره نشان داده که نیرویی قدرتمند و انعطاف‌پذیر است که حتی در تاریک‌ترین شرایط نیز خاموش نمی‌شود و می‌تواند در دل ویرانی، نور نوآوری را بتاباند.
