مهارت‌های تاب‌آوری دیجیتال ستون فقرات جوامع در برابر بحران‌های مدرن‌اند. این مهارت‌ها برای همه افراد بنیادی هستند، به‌ویژه در عصر جنگ اطلاعاتی و اطلاعات نادرست گسترده. در این میان، سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی نقشی محوری ایفا می‌کند.
از جمله مهارت‌هایی که می‌توان در زمان بحران به آن شاره کرد شامل موارد زیر می‌شود:
سواد رسانه‌ای و تشخیص منابع معتبر
یکی از ارکان اصلی تاب‌آوری دیجیتال، سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی است. سواد رسانه‌ای به ما کمک می‌کند تا بتوانیم اطلاعات را به صورت انتقادی ارزیابی کنیم؛ به این معنا که قادر باشیم منابع معتبر را از نامعتبر تشخیص دهیم و تبلیغات، دیپ‌فیک‌ها و کمپین‌های اطلاعات نادرست را شناسایی کنیم. این توانایی از آن جهت اهمیت فراوانی دارد که در زمان درگیری‌ها، رسانه‌های اجتماعی می‌توانند به ابزاری برای گسترش نفرت‌پراکنی، تحریک خشونت و دستکاری افکار عمومی تبدیل شوند. علاوه بر این، درک اکوسیستم‌های اطلاعاتی نیز ضروری است؛ یعنی آگاهی از اینکه اطلاعات چگونه جریان می‌یابد، تقویت می‌شود و در زمینه‌ای خاص، به‌ویژه در مناطق درگیری، مورد استفاده قرار‌می‌گیرد.
همچنین، مهارت‌های واقعیت‌سنجی و تأیید منبع، شامل توانایی تأیید ادعاها، ارجاع متقابل اطلاعات و شناسایی سوگیری‌ها، از اهمیت بالایی برخوردارند. مکمل این مهارت‌ها، شهروندی دیجیتال است که به معنای درک حقوق و مسئولیت‌های فرد در فضای دیجیتال، ترویج رفتار آنلاین اخلاقی و مشارکت در گفتمان عمومی آگاهانه است.
مهارت‌های امنیت سایبری، سپر تاب‌آوری دیجیتال
حفاظت از داده‌های حساس و زیرساخت‌های حیاتی برای افراد و سازمان‌ها در شرایط بحران و جنگ اهمیت حیاتی دارد. در این راستا، آگاهی از امنیت سایبری یک گام اساسی است. این آگاهی شامل توانایی شناسایی و اجتناب از تهدیدات سایبری رایج مانند فیشینگ، باج‌افزار، بدافزار و حملات مهندسی اجتماعی می‌شود. که از ارکان اساسی تاب‌آوری دیجیتال به‌شمار می‌روند.
علاوه بر این، رعایت عادات قوی برای رمز عبور و استفاده از احراز هویت چندعاملی از جمله اقدامات حفاظتی پایه ولی بسیار مهم هستند. همچنین، استفاده از کانال‌های ارتباطی امن که شامل پلتفرم‌های پیام‌رسانی و ارتباطی رمزگذاری‌شده می‌شود، ضروری است.
امنیت داده‌ها و حفظ حریم خصوصی نیز بخش جدایی‌ناپذیری از این مهارت‌هاست. این موضوع به معنای حفاظت از اطلاعات حساس است که به‌ویژه برای سازمان‌های بشردوستانه که با داده‌های ذینفعان و برنامه‌های عملیاتی سروکار دارند، اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند. درک نقض داده‌ها و تأثیرات آن‌ها، و همچنین دانستن نحوه واکنش و کاهش خسارت ناشی از آن‌ها، از دیگر ابعاد مهم این بخش است.
در نهایت، تاب‌آوری دیجیتال توانایی افراد، جوامع و سیستم‌ها برای مقاومت، بازیابی و سازگاری با اثرات منفی اختلالات دیجیتالی، از جمله حملات سایبری و نقض داده‌ها را در بر می‌گیرد. این مفهوم همچنین به ظرفیت ادامه عملکرد و ارائه خدمات، حتی با وجود چالش‌های دیجیتالی، اشاره دارد.
مهارت‌های مدیریت اطلاعات و داده
یکی دیگر از پایه‌های تاب‌آوری دیجیتال، مهارت‌های مدیریت اطلاعات و داده است.مدیریت مؤثر داده‌ها برای آگاهی از وضعیت، تصمیم‌گیری و واکنش‌های بشردوستانه ضروری است.
در بخش جمع‌آوری و مدیریت داده‌ها، توانایی به کارگیری تکنیک‌های مؤثر جمع‌آوری داده‌ها برای گردآوری اطلاعات مرتبط از منابع دیجیتالی متنوع بسیار حائز اهمیت است. همچنین، سازماندهی و ذخیره‌سازی امن مجموعه‌های بزرگ داده نیز از الزامات این حوزه محسوب می‌شود.
تجزیه و تحلیل و بصری‌سازی داده‌ها بخش دیگری از این مهارت‌ها را تشکیل می‌دهد. این امر شامل تجزیه و تحلیل مجموعه‌های بزرگ داده برای استخراج بینش‌های معنادار از داده‌های خام است، به‌ویژه در موقعیت‌های پیچیده و به سرعت در حال تحول. علاوه بر این، استفاده از ابزارهای بصری‌سازی داده برای ارائه اطلاعات پیچیده به صورت واضح و مختصر از طریق داشبوردها، نقشه‌ها (مانند نقشه‌برداری GIS) و سایر ابزارهای بصری، به تصمیم‌گیری بهتر کمک شایانی می‌کند.
در نهایت، سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS) ابزارهای نقشه‌برداری قدرتمندی هستند که برای بصری‌سازی نحوه تعامل عناصر مختلف یک بحران استفاده می‌شوند. این سیستم‌ها دیدگاهی زمینه‌مند و جامع برای برنامه‌ریزی و مداخله در اختیار قرار‌می‌دهند.
ارتباطات و همکاری در محیط‌های دیجیتال
در دوران بحران و درگیری، ارتباطات سریع و مؤثر از از دیگر مؤلفه‌های کلیدی تاب‌آوری دیجیتال است.. این امر مستلزم استفاده از ارتباطات دیجیتال امن است، یعنی به کارگیری پلتفرم‌هایی که حریم خصوصی را تضمین کرده و خطر رهگیری اطلاعات را به حداقل می‌رسانند. همچنین، مهارت در استفاده از ابزارهای همکاری آنلاین برای کار تیمی از راه دور و هماهنگی ضروری است.
در کنار این‌ها، استفاده مسئولانه از رسانه‌های اجتماعی نیز بسیار مهم است؛ به این معنا که بتوانیم از این پلتفرم‌ها برای انتشار اطلاعات و بسیج استفاده کنیم، در حالی که کاملاً از خطرات اطلاعات نادرست و پروپاگاندا آگاه باشیم.
فناوری‌های نوظهور و سازگاری
درک و بهره‌برداری از فناوری‌های جدید می‌تواند مزایای قابل توجهی را به همراه داشته باشد. در این زمینه، هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشین (ML) نقش فزاینده‌ای در افزایش تاب‌آوری دیجیتال ایفا می‌کنند. فهم کاربردهای هوش مصنوعی شامل نحوه استفاده از آن برای تجزیه و تحلیل داده‌ها، تشخیص الگوها، شناسایی تهدیدات و حتی آموزش الکترونیکی تطبیقی در شرایط مختل شده، اهمیت بالایی دارد.
البته، آگاهی از ملاحظات اخلاقی هوش مصنوعی در درگیری‌ها، به‌ویژه درباره سوءاستفاده‌های احتمالی و سوگیری‌های آن، حیاتی است. علاوه بر این، درک رایانش ابری، یعنی راه‌حل‌های مبتنی بر ابر برای ذخیره‌سازی و پردازش داده‌ها، و همچنین ملاحظات امنیتی مرتبط با آن ضروری است. در نهایت، توانایی سازگاری سریع با فناوری‌های جدید و یادگیری و ادغام سریع ابزارهای دیجیتالی جدید با تحول چشم‌انداز، یک مزیت کلیدی محسوب می‌شود.
اهمیت این مهارت‌ها
این مهارت‌ها در تاب‌آوری دیجیتال نه تنها شایستگی‌های فنی هستند، بلکه تفکر انتقادی، ملاحظات اخلاقی و یک ذهنیت یادگیری مستمر را برای انطباق با ماهیت دائماً در حال تغییر بحران‌ها و جنگ‌های مدرن در بر می‌گیرند.
برای افراد، این مهارت‌ها به آن‌ها کمک می‌کنند تا آگاه بمانند، خود را از تهدیدات سایبری محافظت کنند و به طور بالقوه در تلاش‌های بشردوستانه یا تاب‌آوری جامعه مشارکت داشته‌باشند. برای سازمان‌ها (اعم از بشردوستانه، دولتی و نظامی)، این توانایی‌ها برای حفظ تداوم عملیاتی، محافظت از داده‌های حساس، اتخاذ تصمیمات آگاهانه، مبارزه با اطلاعات نادرست و ارائه مؤثر کمک در محیط‌های پیچیده و خطرناک ضروری هستند.
